Vanavond draai ik onrustig op de bank. Ik sta op, kijk om me heen, ga weer zitten. Achterstevoren. Sta toch weer op, loop naar de buitendeur, terug naar de bank. Dit tafereel herhaalt zich, naar alle ruimtes van het huis (ik woon klein dus dit zijn er slechts 5). Zonder plan, gewoon omdat ik de ruimte in me op moet nemen. Terug naar de bank maar nog geen rust. En dan vraagt mijn man aan mij, waarom ben je nou toch zo onrustig. En daar is het weer. Het antwoord wat ik keer op keer geef als ik het eigenlijk zelf ook niet weet: ‘het klopt niet’.
Wat betekent het klopt niet
Het klopt niet. 3 simpele woorden. Het in deze zin is volledig ongedefinieerd. Dot omdat ik zelf simpelweg nog niet weet wat die het is. En klopt niet betekent dat het anders is dan normaal. Het klopt niet is voor mij een soort makkelijk signaalzinnetje geworden wat mijn brein nog kan uitbrengen als het zo overprikkeld is door het ‘niet weten’ (hier kom ik zo op terug), dat het niet in staat is tot echte communicatie en zo aangeeft: Iets is zodanig anders, dat het niet goed gaat maar ik moet er nog achter komen wat het is en het heeft de hoogste prioriteit dit mysterie op te lossen. Ofwel, mijn brein heeft gesignaleerd dat er iets is waarop gehandeld dient te worden, maar nog niet wat het is.
Intrinsieke handelswijze
Hoe ik op dit gevoel handelde uit natuurlijke wijze is mijn brein aan zo veel mogelijk prikkels blootstellen, waardoor het hopelijk ergens de juiste oppikt en zo het signaal ergens krijgt van wat het moet doen. Als ik deze zin zelf lees, begrijp ik al dat dit hoogstens niet effectief is. Het niet weten an sich is namelijk voor een brein met autisme enorm overprikkelend, omdat het een enorm mechanisme in gang zet van ‘hoe krijg ik het zo snel mogelijk kloppend’. Alsof het de hele wereld vergeet en helemaal gefocust is om dit gigantische probleem op te lossen. Maar door gewoon heel veel prikkels op te zoeken, zoals in de intro, elke kamer binnenlopen in de hoop een reminder te vinden, is volledig zinloos. Dit omdat mijn hoofd helemaal niet zoekt naar wat niet klopt, maar als een kip zonder kop rondrent en heel hard roept alarm alarm alarm het klopt niet. Gelukkig heb ik inmiddels een efficiëntere wijze om met dit gevoel om te gaan. Echter moet ik actief gewezen worden op het feit dat ik een het-klopt-niet-handelswijze in ben gegaan (door objectivering van mijzelf of benoeming van een ander) voor ik kan bedenken, oké Anna, onrust > er klopt iets niet > we gaan stapsgewijs uitzoeken wat er niet klopt.
Hoe ik tegenwoordig omga om rust terug te krijgen
Echt de enige manier om te creëren is om uit te vinden wat er niet klopt. Ofwel wat ik (nog) moet doen. Dit zijn vaak hele relevante dingen, soms heel groots maar vaak heel klein. Dit doe ik via een vast stappenplan, die eerst op papier stond, maar nu vastgeroest zit in mijn hoofd. Soms kost dit letterlijk een half uur, soms is dit hele proces in mijn hoofd een kwestie van een minuutje.
Er-klopt-iets-niet-analyse
Hoe voelt je lichaam? Heb je het warm/koud? Moet je plassen/toileteren? Heb je ergens pijn? Heb je dorst? Ben ik misselijk? Heb ik hoofdpijn? Heb je symptomen die kunnen passen bij dysregulatie van de eetstoornis.
Meestal kan ik na deze stap stoppen (naar schatting 80% van de keren). Vaak is namelijk het antwoord gewoon, ik moet plassen maar had dit nog niet opgepikt (ik krijg door mijn autisme normale lichamelijke signalen verminderd/vertraagd/onduidelijk door) of ik moet even een glaasje wat pakken). Stopt het hier niet, dan ga ik een stap verder.
Pak je agenda. Zijn er afspraken vandaag? Heb je iets gemist? Komt er een heel snel? Moet je er een nog voorbereiden voor vandaag? Moet je een afspraak voorbereiden voor morgen wat aan je gedachten was ontsprongen?
Nog eens 10% van de keren kan ik stoppen en is het probleem hier heel gauw opgelost. Maar zit het probleem hier niet, dan is het lastiger want dan zijn het veel meer losse variabelen. Nu komt de algemene check van de algemene dingen die behoorlijk uitgebreid is, maar wel behoorlijk vlot gaat:
Loopt de sonde zoals die moet + meteen even doorspuiten, is de waterbak van Spike nog vol, heb ik mijn horloge om, heb ik mijn mobiel nog bij + checken van de batterij, heb ik mailtjes geopend maar niet beantwoord, zien de ruimtes in huis eruit zoals ze horen, hangt mijn sleutel nog aan het haakje, is er nog koffie en sojamelk in huis, zijn al mijn sondeartikelen voorradig, staat er een wasrek buiten?
En als dan het gevoel niet geduid is, dan is de onrust daar. En die blijft, daar heb ik nog geen manier van omgang voor gevonden. Het gevoel van zeker weten dat er iets helemaal misgaat maar oprecht niet weten wat. Alsof je op vakantie gaat en zeker weet dat je wat vergeten bent mee te nemen. Je in de stad loopt en merkt dat je portemonnee niet in je tas zit (thuis laten liggen of gejat). Je kunt het niet loslaten, maar je kunt het ook niet zo even veranderen.
Vaak kom ik er alsnog wel achter maar zijn het dan hele onlogische dingen die niet kloppen. En kom ik daar pas achter na 2 uur echte diepe onrust en geen communicatie met mij mogelijk omdat mijn hoofd enkel nog opties af aan het gaan om de klopt niet te duiden.
Voorbeelden van dingen uit de er-klopt-iets-niet-analyse komen
Zoals ik net al zei, dit kan zo enorm uiteenlopen, dat het bijna grappig is. Vaak is de uitkomst dat ik simpelweg moet plassen of drinken. Maar soms is het ook dat ik zou koken maar om 17.30 niet eens de boodschappen heb gedaan. Datt ik me om 3.00 besef nooit mijn slaapmedicatie te hebben geslikt.
Maar als ik warriger ben, zoals in het voorbeeld van de intro, kan het niet kloppende ook zijn dat de buitendeur openstond op een tijdstip dat hij normaal al dicht was (om de woning te laten doorluchten) waardoor mijn stille avond werd gevuld met buitengeluiden.
Is dit gekkigheid van mij of een symptoom van autisme
Ik weet niet of per se het niet kloppen gevoel bij autisme hoort, maar wat er zeker bij hoort zijn volgende punten:
- Dingen pas los kunnen laten als ze zijn opgelost
- Slecht aanvoelen van eigen lichaamssignalen
- Signalen wel doorkrijgen aks in het is urgent maar niet erbij wat dat signaal erbij
Waarom alle alarmbellen afgaan bij mijn man als ik dit zeg
Mijn man vindt het doodeng als ik in deze termen ga praten. Als ik namelijk heel ziek ben en daardoor in een soort delirante status kom, dan blijf ik deze zin als een soort robot herhalen, in een hele andere stem en intonatie, maar toch is het lijntje tussen echt de oplossing niet vinden en een status van gekte in klein. Aangezien het ook een zinnetje is die ik kan blijven zeggen wanneer ik in een volledige psychotische status zit.