Mijn ervaring met: verstoord zelfbeeld

Iedereen, zeker de mensen die mijn website/instagram-account volgen, hebben voorinformatie over anorexia dan wel een reden om op de term te zoeken. Nu vind je misschien mijn kanalen, maar daarnaast is er een internet vol over te vinden. Alle informatieve websites vertellen wel iets over het zelfbeeld. Sommigen kort en bondig, het zelfbeeld is verstoord, anderen geven er een volledig eigen draai aan, die voor sommigen zeker zal kloppen, maar voor heel veel mensen met Anorexia Nervosa, zeker de patiënten die al een langdurige strijd voeren met de ziekte.

Sidenote: sorry team ‘ik noem psychiatrisch patiënten geen patiënten maar cliënten’, ik maak dat onderscheid bewust niet, want daar dit verzachtend of helend moet werken, werkt het bij mij enkel als ‘weer een extra term die nodig is voor het teren zieltje. Mocht jij de voorkeur hebben voor cliënt, no hard feelings, dat is volledig jouw gevoel en wat mij betreft oke.).

Het standaardbeeld van het ‘verstoorde zelfbeeld’ van patiënten met anorexia nervosa

Vanaf dit moment zit ik te dubben hoe verder te schrijven. Een paar mogelijkheden passeren mijn gedachten. Mijn eigen zelfbeeld omschrijven, zal zeker aan de orde komen, maar de context vind ik ingewikkeld. Het liefst wil ik het standaardbeeld beschrijven en vervolgens weerleggen. Maar dat is waarschijnlijk het makkelijkst wegleesbaar, maar geen goede weergave van de werkelijkheid. Dit om twee redenen. Het standaardbeeld, dat is geen omschreven, makkelijke term die ik even kan googelen. Ik heb een beeld van wat mensen denken over wat ik denk over mijn lichaam (lees deze zin nog maar een keer, echt lekker loopt hij niet, maar het is wel wat het is). Maar ik realiseer me dat dit beeld wat ik vorm over de mening van een ander, niet een werkelijkheid is, maar mijn beeld, gevormd door mijn vooroordelen en meningen, naast wat ik lees op standaard sites. Wat jouw beeldvorming bij ‘verstoord lichaamsbeeld’ zal niet volledig, misschien wel totaal niet, aansluiten bij de mijne en zal ook verschillen van een mede-lezer van deze blog. Mijn beeld van wat jouw beeld is van mijn eigen lichaamsbeeld, is niet eerlijk om te weerleggen, daar het geen vast beeld is. Ik hoop dat je hem vat zo, taalkundig is dit geen topper.

Reden twee is makkelijker te begrijpen maar tevens heel ingewikkeld voor het vaststellen van het begrip en in de strijd tegen de ziekte voor mij als patiënt een groot probleem. Namelijk, mijn omschrijving van zelfbeeld staat ook niet vast. Het wisselt, gaat mee met emotie maar ook met fysieke gevoelens. Verandert over de dag. En is soms cognitief irreëel, maar evengoed voelbaar dusdanig dat ik emotioneel naar die visie wil handelen.

Het standaard plaatje

Welk beeld ik wel onderuit wil halen, is het standaard plaatje zoals die heel vaak wordt weergegeven. Dit plaatje heb ik gezien voor ik anorexia kreeg, en ik begreep hem totaal niet. Dit plaatje zie ik nu nog steeds regelmatig, ik snap ook wel enigszins waarom dit de vereenvoudigde weergaven van het algemeen lichaamsbeeld van een anorex vertegenwoordigt, maar het is enorm in strijd met mijn visie en daardoor soms enorm frustrerend. Voor eenieder die het plaatje niet direct voor de geest kan halen, here it is. Wat ik wel veelzeggend vind, is dat ik dit plaatje dacht te vinden door intikken van ‘zelfbeeld anorexia’, maar had de stille hoop dat dit niet het eerste oppopt, dat doet het wel (als je me niet gelooft zou ik zeggen, tik de term maar zelf in, en dit is de eerste die je vindt).

Over het plaatje. Dit is niet degene die ik zag als kind, ik kan me die voor de geest halen omdat het zo’n indruk op mij maakte. Die ik zag was geen tekening, maar een (ik geloof hele slechte) fotobewerking, maar het beeld is identiek aan deze.

De simpele term ‘mirror girl anorexia’ leidde mij wel direct naar de foto op mijn netvlies.

Deze foto, ik was denk ik 8, heeft zo’n indruk gemaakt, dat ik hem nu nog akelig vind om te zien. Ik heb hier drie gedachtestromen over, het objectieve beeld, wat mij bij bleef als kind en hoe ik er nu naar kijk.

Objectief (ver zo ver mijn anorectisch brein objectief kan kijken naar deze foto

Objectief: een graatmager meisje kijkt in de spiegel en ziet (als in echt zien, een zintuigelijke bewerking van de visie) een veel zwaarder meisje. Zij staat voor het dikke meisje wat de anorex ziet. In werkelijkheid is de anorex graatmager (iets wat veel mensen waarschijnlijk doet schrikken) en het meisje in de spiegel, ietsjes aan de zware kant? In ieder geval geen zwaar problematisch overgewicht. Dit is wat ik feitelijk zie, maar ik schrijf dit wel met een anorexia brein, waardoor feiten en mening mogelijk door elkaar kunnen lopen (ik denk het bij deze objectieve kijk niet, maar als jij dit concludeert, dan is dat oke).

Wat ik zag als kind en wat dit deed

Meisje van 8: diepe shock. Ten eerste, waarom is die vrouw zo graatmager. Gaat ze dood. Kan je überhaupt leven als je zo dun bent. Een rechtopstaand skelet. Doodeng. Ten tweede (mijn autistische brein deed toen ook al mee) hoe kan je iets anders zien dat wat er is. Je kunt je ogen toch vertrouwen? Zie ik ook dingen anders dan anderen? Is alles wat ik zie echt. Angst. Wantrouwen over de gehele wereld. Hoe kan ik echt en nep onderscheiden? En ten derde een belofte aan mezelf, wat er ook gebeurt, ik mag nooit anorexia krijgen, wat er ook gebeurt, dit niet.

Opnieuw maakt mijn hoofd een uitstapje op de originele structuur van deze blog. Ik heb besloten dit deel te laten zijn van deze reeks ‘mijn ervaring’. Het is een al denkend schrijven, er komen ook oude ervaringen en nieuwe inzichten omhoog. Maar wat ik me besef is wel van belang. Ik was echt jong toen ik dit zag. Het was bedoeld als informatie maar ik denk ook als waarschuwing voor kinderen (ik geloof voor de leeftijd van 12). Dit doel diende het zeker, maar het werkte niet op een positieve manier op mij. Dit was namelijk het moment dat anorexia werd geïntroduceerd in mijn leven. Zoals ik schreef, ik belooft mezelf dit nooit te krijgen. Maar dit maakte het een enorm actief onderwerp in mijn hoofd. Want hoe jong ik ook was, ik besefte me om te voorkomen dat ik ooit zo zou worden, ik meer informatie nodig had over hoe dit te voorkomen. Angst resulteerde in een eerste verkenning op internet van dit thema, een enorme hoeveelheid kennis, ongefilterd, ik las alles wat opplopte. Angst veranderde in een golf van informatie, die me steeds meer begon te fascineren. Mijn kennis breidde enorm uit. Nog altijd met de intentie deze ziekte absoluut te voorkomen. Maar van een niet bestaand onderwerp werd het binnen een paar weken een van de vele onderwerpen die ik had omarmt om volledig uit te pluizen. Dit heeft absoluut niet gemaakt dat ik de stoornis kreeg maar het leerde mij wel toen al dat er meiden zijn die gevoel konden uitschakelen door niet te eten. Na een paar weken liet ik het wel weer los, zoals het gaat met al mijn hyperfocussen, maar de bron voor het kunnen krijgen van de ziekte is hier gevestigd, in het lezen van de voordelen van niet eten. Het heeft voor mij drie jaar geduurd voor ik daadwerkelijk ging rommelen met eten, maar ik sluit niet uit dat als ik die voorkennis niet had opgedaan, ik misschien een andere coping had gehad om om te gaan met mijn gevoel, omdat het simpelweg in een elfjarige niet hoort op te komen om gezond te eten bij niet fijn voelen. Los van of dit echt zo is, schoot deze vorm van preventie bij mij zijn doel volledig voorbij.

Mijn mate van overeenkomstigheid met dit beeld en wat dit beeld met mij doet

Terug naar de foto, hoe kijk ik er nu naar. Dat is simpel, ik zie wat ik net bij objectief opschreef. Maar de vraag die ik eigenlijk wil beantwoorden is, klopt dit beeld voor mij. Te lezen in mijn toon van dit bericht zul je het wel raden. NEE. Ik weet niet of wat ik zie in de spiegel een werkelijk beeld is, maar nooit zal ik mezelf zien als een persoon met een te hoog gewicht. Echt nooit. Ik heb ondergewicht, ik zie ondergewicht. Ik zie dat mijn lichaam niet overeenkomt met dat van iemand met een gezond gewicht.

Mijn omschrijving van hoe ik mijn lichaamsbeeld ervaar

Maar hoe kijk ik dan naar mezelf? Het liefst niet, omdat ik het confronterend en beangstigend vind. Zoals ik eerder schreef, ook niet vaststaand. Maar ik denk dat wat ik zie niet per se wisselt, maar welk oordeel ik eraan geef. Dit klinkt vast geheel idioot als je dit niet zelf ervaart. Ik probeer hem op te helderen. Heb jij een moedervlek die je niet ambieert? Een Kalknagel misschien. Een linker teen die groter is dan de rechter? Of welke onzekerheid je dan ook hebt. Wat zie jij in de spiegel? Ik durf wel in te vullen dat dat volledig afhankelijk is van de focus die je erop legt. Neem moedervlek in het gezicht. Maak jij je ‘s morgens klaar voor werk, dan zul je misschien denken, dat rot ding ook altijd, maar hier weinig gevoel over hebben. Maar wat gebeurt er als jij je heel naar voelt en dan diezelfde vlek in de spiegel ziet? Ineens lijkt hij prominenter, heb je daar ook echt veel gevoelens bij. Voel jij je kiplekker en zie je jezelf in een winkelruit, dan zal die hele moedervlek je niet eens opvallen, het is immers wat je altijd ziet. Ik hoop dat je nu een heel klein beetje inziet, hoe eenzelfde beeld tot verschillende interpretatie/beoordeling kan leiden, afhankelijk van hoe jij je voelt en hoe jij je focust op de aanwezigheid. Dit komt niet geheel overeen met hoe ik mijn lichaam ervaar, die emotie is waarschijnlijk veel sterker, het beeld daardoor wisselender. Maar de basis is gelijk. Hiermee introducerend het ‘dikvoelen’. Ik weet dat ik mager ben, ik zie dat ik mager ben, maar ik voel me rot, projecteer dit op mijn lijf en heb de wens mijn lijf te veranderen omdat ik mij niet fijn voel bij het beeld. Waar het alleen misgaat vanuit het eerdere voorbeeld, is dat de reactie van iemand met anorexia tegengesteld is. De wens tot een verernstiging van het beeld. Dit is iets wat ikzelf ook nog altijd echt niet goed begrijp. Gedeeltelijk wel, daar kom ik zo op terug. Dus wat zie ik:

• Ik voel me rot: ik zie een magere vrouw maar vind evengoed plekken waar toch nog iets van vet zit, focus hier volledig op en voel me ‘te dik’. Die te is heel erg belangrijk in deze term. Want je kan te dik zijn zonder dik te zijn. Maar dik, dat ben ik niet. Simpel voorbeeld: als jij een lucifer pakt om je tanden te stoken, dan is die te dik, maar kom op, een lucifer zal jij nooit als dik omschrijven.
• Ik voel me goed: ik zie een magere vrouw, maar ik stel mezelf gerust met de gedachte ‘het valt wel mee, er zitten hele magere enge delen bij maar ook genoeg plekken waar wel nog reserves zitten.
• Ik voel me ziek/ben oprecht bang voor ‘dat het niet meer goedkomt’: ik zie een graatmagere doodzieke vrouw die mezelf de stuipen op het lijf jaagt. Al die botten die je niet hoort te zien. Objectieve aftakeling. Hoe kan ik mezelf tot dit hebben gemaakt.
• En alles ertussen.

Het beeld ‘magere vrouw’ verandert nooit, de ernst ervan varieert enorm, het gevoel erover varieert enorm en de (wens tot) handelen op basis van dit beeld varieert enorm. Dit laatste is een groot probleem in de ziekte. Je kiest heel vaak voor goed eten, bijeten, het nu echt anders te gaan doen. Maar het tegendeel verstoort dit enorm en is emotioneel heel urgent wat handelen versterkt.

Schaamte

Naast het beeld wat ik zelf vorm over mijn lichaam, wisselt het beeld van schaamte ook enorm. Zo extreem dat ik me soms oprecht schaam over hoe dik ik ben maar wel onder de noemer anorex leef, soms dat ik me zo schaam over mijn zelfdestructie, dat ik dagen mijn huis niet uitkom.

Schaamte over mijn gewicht is niet iets van alleen mij, maar iets wat bijna iedereen mij ook oplegt. Terecht, dit beeld is ook niet oké. Denk jij nu, maar ik vind niet dat jij je zou moeten schamen voor je gewicht? Dan deze vraag. Ben jij benieuwd naar mijn gewicht/lengte/bmi? Vast niet iedereen, maar veel van jullie wel, ik krijg deze vraag heel regelmatig in mijn inbox. Aansluitend op jouw vorige antwoord, vind jij dat ik deze informatie zou mogen openbaren op social media. Ik durf met enige zekerheid dat je nu zegt, nee tuurlijk deel je dat niet. Motivatie waarschijnlijk dat ik anderen daarmee trigger. Wat zeg je daarmee? Jouw gewicht is zo afwijkend, dat delen een absoluut verbod geniet want jij kunt door dat te zeggen kwetsbare schaden. Mag ik dit vrij interpreteren als: schaam je rot?

Het eerdere zinnetje ‘soms schaam ik me enorm voor hoe dik ik ben terwijl ik leef onder de noemer anorex’ is de laatste die wat mij betreft een uitleg behoeft. Mensen met anorexia hebben enorm de behoefte om te voldoen aan de noemer anorexia. Dit is een gegeneraliseerde opmerking die heel wat meer subtiliteit behoeft dan dit, maar dit is letterlijk een symptoom van de stoornis. Zowel beter willen worden als wel aan de DSM-lijst van anorexia nervosa blijven voldoen. Voldoen = perfectie. Voldoen = houvast. Want wat ben ik als ik eruit zie als gezond persoon maar wel de gedachtes heb van een anorex. Doodeng. Objectief is dit bizarre onzin, dat besef ik mij. Maar ik neem nu even voor lief dat ik dit ervaar, omdat ik een mentale stoornis heb. En nu gaan we naar de verstoorde gedachtegang die me soms brengt tot schaamte voor mijn uiterlijk omdat ik niet ‘dun genoeg ben’. Namelijk, anorexia in de DSM geeft een omschrijving van het gewicht (lees gerust de DSM als je dit precies wil weten, ik vind het niet veel toevoegend om dit hier te delen). Maar mijn beeld van iemand zonder anorexia over iemand met anorexia is niet dat DSM-getal, maar dat plaatje waarmee mijn blog begon. Als mensen weten dat ik anorexia heb, dan voel ik de behoefte dat graatmagere meisje te zijn. Maar die ben ik niet wanneer ik mij onprettig voel, ik citeer ‘ik zie een magere vrouw maar vind evengoed plekken waar toch nog iets van vet zit, focus hier volledig op en voel me ‘te dik’. En dit sluit niet aan bij mijn beeld wat jij hebt van mij. Ik schaam mij omdat ik een vreselijke aansteller ben. Jij weet anorex maar daar staat een vrouw met plekken waar wel vet staat. Ik realiseer me dat dit enorm gestoord is, schaam mij zelfs voor het toegeven van deze gedachtestroom, maar dit is wel enorm beperkend in mijn leven en ook in hoe serieus ik mijn eigen ziekte moet nemen.

Mijn lichaamsbeeld

Een snelle conclusie leert dat ik me altijd besef te dun/mager te zijn, maar de mate van overtuiging dat er reserves zitten op bepaalde plekken gaat mee met mijn emotie en daarmee met mijn mate van focus op die plekken. Dit maakt dat rot voelen kan leiden tot dik voelen en zelfs een schaamte voor mijn dikte tegenover mensen die ik niet ken (en die waarschijnlijk ook die magere vrouw zien), en angst voor slechte afloop een angstaanjagend en deprimerend skelet tonen. Het lichaamsbeeld is verstoord. Dat zeker. Maar op een veel dieper level dan de standaard ‘anorexen zien een dikke vrouw (of man/jongen/meisje) terwijl ze graatmager zijn.