Eetbuien. Iedereen heeft er een beeld bij. De meesten zullen er een oordeel over hebben. Gadver. Iemand zonder zelfcontrole? Een beeld ook. Iemand die alles eet wat los en vast zit? Iemand die dik is? Iemand met Overgewicht (of binge eating disorder)? Iemand met boulimia? Dit is niet per se een onwaarheid, maar wel slechts een heel klein deel van de waarheid. Eetbuien komen namelijk voor bij veel meer mensen. Bij mensen met alle eetstoornissen (ja echt alle) maar ook bij mensen zonder eetstoornis.
Het geheim der anorexen
Sorry lieve Anorexen die tevens eetbuien hebben, ik ga jullie meest kwetsbare en schaamtevolste geheim bij deze verklappen: de meeste mensen met anorexia hebben soms/met regelmaat/vaak eetbuien. Het lichaam is niet gemaakt om te weerhouden van voeding, om te weerhouden van suiker. En doe je dat wel, dan leidt dat tot cravings. Helemaal in de beginfase van de ziekte, maar ook mensen met chronische anorexia kunnen eetbuien ervaren. Sorry lieve ikzelf, maar ook hier verklap ik mijn geheime duistere wereld, want ook ik ben schuldig. Ook ik heb eetdrang gehad door mezelf van eten te weerhouden. Ook ik heb extreme zucht gehad in perioden dat ik toch echt voldeed aan alle eisen van anorexia nervosa, naar dingen die ik erg lekker vind maar van mezelf niet meer mag. En ook ik heb mezelf meestal volledig onder controle, maar soms even niet. Want naast anorex, ben ik mens, en mensen hebben emotie. Emotie kan de overhand nemen, boven alle controle en zelfbeheersing. Eetbuien horen bij eetstoornissen. Bij bijna alle eetstoornissen. Ook bij anorexia. Hebben dan alle mensen met anorexia eetbuien, nee zeker niet, maar een heel groot deel wel of in ieder geval een periode in zijn of haar ziekte gehad.
Maar wat is dan het verschil tussen anorexia en boulimia
Het verschil tussen anorexia ligt hem niet alleen in eetbuien. Ja iedere bouliem heeft eetbuien en niet anorex heeft dat. Maar het draait om zo veel meer. Wil je de precieze feiten weten, dan raad ik je aan de DSM-5 erbij te pakken (of een versimpelde versie hiervan).
Een paar grote verschillen:
- Veel mensen met boulimia hebben naast eetbui-compenseren een (semi)normaal eetpatroon, mensen met anorexia hebben dat niet
- Mensen met anorexia hebben ondergewicht (ik zeg hier iets gevaarlijks omdat dit tegen de mening van een grote groep is, maar dit is volgens de DSM-5 weldegelijk een vereiste, mits niet herstellende van anorexia en wel in gewicht hersteld maar nog niet mentaal).
- Bij mensen met boulimia staat eetbuien centraal, bij anorexia staat restrictie centraal.
Overeenkomsten
Maar eigenlijk is er niet heel veel verschil tussen de twee beelden. Vaak komen ze voort uit dezelfde problematiek. Ook ontwikkelen veel mensen met boulimia ooit anorexia en andersom. En de behandeling verschilt ook weinig van elkaar. Uiteindelijk is het achterliggende problematiek geprojecteerd op controle, eten en lichaamsbeeld. En lieve mensen met boulimia, je bent niet minder gedisciplineerd dan een anorex, je bent niet een gefaalde anorex, je hebt een eetstoornis die zich uit in boulimia. En dat is heel naar. Maar je kunt genezen. Net als alle anorexen, met of zonder eetbuien.
NAO
De onderbelichte eetstoornis NAO (eetstoornis niet anderszins omschreven). Dit is een enorme groep. Een groep die vaak wordt uitgesloten van anorexia nervosa vanwege de eetbuien en het (niet volledig) compenseren daarvan met uiterlijke gevolgen, een ‘te normaal’ eetpatroon hebben voor anorexia nervosa, te weinig eetbuien voor boulimia. Kortom, een groep die enorm worstelt met zijn of haar eetstoornis omdat deze NIET onderdoet aan het mentale leed van anorexia of boulimia, maar het onbegrip een stuk groter is, omdat velen dit ervaren als een nep-diagnose (zoals velen patiënten dit zelf noemen waarmee ik sprak over dit onderwerp). Juist bij deze groep komen ook heel veel eetbuien voor, bij de ene met compensatie, bij de ander zonder. Deze groep (0,6% van de bevolking*) is vele malen groter dan de groep van mensen met boulimia (0,001% van de bevolking).
*alle prevalentiecijfers liggen voor het opraken op het web, maar die van NAO heb ik enorm veel studies moeten vergelijken en daar een gemiddelde van moeten nemen. Dit is dan ook een schatting. Besef hier dat de op een na meeste eetstoornis direct ook de slechts gedocumenteerde eetstoornis is, terwijl de relatief zeldzame anorexia nervosa extreem veel wordt gedocumenteerd. Alsof er al een significantie wordt bepaald bij de professionals.
Eetbuien bij binge eating disorder
Binge eating disorder is een relatief onbekende eetstoornis maar komt veel vaker voor dan anorexia en boulimia nervosa. Om een beeld te geven van het voor komen van de eetstoornissen (en om het beeld bij te stellen wat de meeste hebben):
| Eetstoornis | Percentage van de Nederlandse bevolking |
| Anorexia Nervosa | 0,0003% |
| Boulimia Nervosa | 0,001% |
| Binge eating disorder | 0,7-6,6% |
Om dit nog in een duidelijker licht te zetten: van alle personen met overgewicht in Nederland is bij 30% de onderliggende oorzaak een binge eating disorder.
De grootste groep mensen die last heeft van eetbuien zijn dus mensen met binge eating disorder. Mensen met overgewicht. Onzichtbare struggelaars, waarvan slechts hun uiterlijk iets verraadt. Er zal een blog volgen over Binge eating disorder met meer tekst en uitleg, want zoals hier al duidelijk wordt, dit komt enorm vaak voor en is een enorm groot probleem voor velen.
Hoe ontstaan eetbuien
Hoe vaak hoor je iemand zeggen, jeetje, ik heb echt een vreetkick. Of ik moet mijn knoop openen omdat ik veel te veel heb gegeten. Wie eet er niet bij een all you can eat restaurant over zijn grenzen heen. In zekere zin gaat iedereen wel eens over zijn ‘stop-met-eten-signaal’ heen. Soms door trek, waardoor het gevoel uitblijft, tot je zo vol zit dat het oncomfortabel is. Soms omdat je besluit in een omstandigheid (een etentje, een andere sociale situatie, een pizza die net even te lekker is) dat volgevoel te negeren. Dit zijn misschien in kwantiteit niet de eetbuien die mensen ervaren die veelvuldig eetbuien hebben, maar dit is wel de basis van de eetbui. Namelijk verzadigingsgevoel negeren en eten op emotie. Echter, wanneer je dit een enkele keer doet, zal je niet direct een verslaving opbouwen. Eigenlijk kun je dit hetzelfde zien als een drankverslaving. Als je 1 of 2 keer (sociaal, in een speciale gelegenheid of gewoon als je heel veel zin hebt) in de week alcohol drinkt is het geen probleem. Maar het doet wel veel op je emotie. Iets prettigs. Echter, je kunt het bij die 1-2 keer houden, want het is geen verslaving. Maar zou je die 1-2 keer structureel opbouwen, dan raak je vanzelf verslaafd. Dan zal je emotioneel (en fysiek) verslaafd raken aan alcohol. Dan is de enige manier om met je emotie om te gaan die positieve prikkel die je ervaart door de alcohol. Een eetbui, ofwel eten wat je prettig vind, zonder limiet, geeft ook geluksstoffen in de hersenen en ook die leiden tot verslaving. Om het geluk te ervaren heb je dus eetbuien nodig, al meer je eetbuien hebt. En zo is het hebben van eetbuien eigenlijk gelijk aan heel veel verslavingen. Namelijk emotie craving geluksstof (drugs/alcohol/eetbui/dwangmatig bewegen/vul hier iets in wat positieve stoffen losmaakt in de hersenen) kort moment van geluk dip.
Dip
Na de korte piek van geluk komt de dip. De geluksstoffen zijn verbruikt. Het besef dat je iets hebt gedaan wat niet handig is (lichte bagatellisering) komt keihard binnen. Hier komt een onderscheid tussen de verschillende eetstoornissen.
- BED: besef leidt tot gevoelens van zelfhaat en/of somberheid, soms opnieuw gereguleerd met een eetbui
- Boulimia: eetbui wordt gecompenseerd om het effect ervan op het lichaam te voorkomen. Dit kan op heel veel manieren. Het welbekende braken is veelvoorkomend, maar dit is zeker niet de methode van iedere boulimiapatiënt.
- Anorexia/NAO: bij deze stoornissen is het volledig persoonsgebonden of eetbuien worden gecompenseerd.
Anorexia en eetbuien – om de boel nog complexer te maken
Bij anorexia nervosa wordt nog onderscheid gemaakt tussen twee soorten eetbuien. Dit omdat een eetbui niet per definitie een grote hoeveelheid eten is, maar het een gebrek aan controle is over de mate waarin je eet. Je kunt dan ook objectieve eetbuien hebben maar ook subjectieve eetbuien.
Een objectieve eetbui is wat de meeste in gedachte hebben bij een eetbui. Namelijk een overmatige hoeveelheid voeding genuttigd in een relatief korte tijd. Hierbij is een voorwaarde dat de patiënt ongecontroleerd eet, dus het idee heeft te moeten eten en niet kan stoppen.
Een subjectieve eetbui komt overeen met een objectieve in het feit dat de patiënt geen controle ervaart over de hoeveelheid eten. Echter, een subjectieve eetbui gaat over een hoeveelheid eten die voor een ‘gezond persoon’ niet als overmatig groot wordt gezien. Als dit ontastbaar voor je is, kan ik hier een voorbeeld van mezelf van geven.
Voorbeeld: hoe ik een subjectieve eetbui ervoer
Beneden in de fruitschaal lag een appel. Een appel die ik alleen verdien als ik morgen heb hardgelopen (een enorm anorectische gedachte). Die appel zit in mijn hoofd. Ik lig in mijn bed en denk alleen maar aan de appel. Hoe het smaakt, hoe het knispert, sappig, zoet. Steeds dwangmatiger gaat die appel in mijn hoofd zitten. Ik mag hem niet, ik heb niet gesport, ik verdien hem niet. Maar man, wat wil ik graag een klein hapje. Een partje kan toch geen kwaad, die loop ik er morgen weer af. Ik sneak naar beneden, zorg dat niemand mij hoort. Niemand mag weten dat ik naar die appel loop. Ik schaam me, ik moet de discipline hebben om van die appel af te blijven. Maar hij gaat niet uit mijn hoofd. Ik pak hem, bekijk hem. Van alle kanten. De minuten tikken voorbij. Ik mag hem niet eten. Een partje kan toch geen kwaad? Morgen loop ik hem er toch weer af. Ik mag hem niet eten. Drie kwartier later sta ik nog exact hetzelfde met die appel in mijn hand. Het voelt als 5 minuten. Die appel, dat is het meest fantastische geworden wat je eten kan in mijn hoofd. Alles wil die appel, maar het mag niet. Ik besluit hem vast klaar te maken voor morgen. Schillen, snijden. Ermee bezig zijn, dan kan ik het misschien loslaten. Inmiddels is er een uur verstreken. Ik pak een aardappelschilmesje en begin te schillen. Zeer secuur. In een geheel die schil eraf, het moet perfect, die appel is inmiddels een soort heilig object. De appel in partjes. Klokhuis eruit. Partjes in blokjes. Blokjes in een bakje. Zo nu kan ik het loslaten. Klokhuis weg. Schil weg. Maar dat is wel zonde. Ik kan wel een stukje schil proeven. Slecht verwaarloosbaar weinig calorieën. Wel de ervaring van de appel. Niet de gevolgen. Wel de smaak, niet aankomen. Mijn mesje komt weer tevoorschijn. Ik snijd 2 mm schil af. Stop het in mijn mond. Textuur, smaak, zoet, ongekend, fantastisch. Ik wil meer. Volledige euforie. Die appel is niet een gewone appel. Die schil is het beste wat ik ooit gegeten heb. Het is namelijk geen appelschil. Het is een vervulling van een behoefte. Nog een stukje schil, precies dezelfde grootte. Zelfde effect. Stukje groter. Nog een. Nog een. Mijn focus gaat steeds meer naar de appel en de gedachten aankomen en niet mogen raken even uit mijn hoofd. De schil is op. Ik kijk naar het bakje. De blokjes appel. Ik weet de calorieën. Mag ik een keer zondigen. Ik heb nu toch al gefaald. Eentje dan. Dit smaakt nog beter. De textuur is fantastisch. Zoet, zo zoet. Steeds meer gaat mijn focus weer naar de appel, steeds sneller eet ik blokje voor blokje het bakje leeg. Ik raak in een roes, mijn wereld bestaat uit blokjes appel eten. Genieten gaat over in een dwangmatige automatische beweging. Zonder besef. Tot het bakje leeg is. CHOAS. BESEF. ik kom terug op deze wereld en besef wat er zojuist is gebeurd is. Ik heb gegeten wat ik mezelf verboden heb. Ik heb geen discipline. Ik ga aankomen. Vocht vasthouden. ALLES GAAT MIS. COMPENSEREN.
En zo leidde een stukje appel tot een chaotisch maar vooral ziek tafereel van bijna 2 uur. 2 uur waar de ziekte zijn controle verloor, iets wat ik niet aankon. Deze eetbuien voelde voor mij soms groter dan de objectieve eetbuien.
Slot
Als mensen denken aan eetbuien, dan denken ze vaak automatisch aan boulimia. Ik hoop dat je je realiseert dat dit een volledig incorrect beeld is. Daarbij hoop ik dat een boodschap duidelijk is geworden, een eetbui is geen keuze, een eetbui is een verslaving waar je geen controle over hebt. Net als dat je tegen een coke-junk niet kan zeggen, vlak voor hij zijn nieuwe portie nodig heeft, stop gewoon. Net zoals hem kun je ook niet tegen iemand met eetbuien zeggen, joh, eet nou eens gezond. Als het zo simpel was, zou niemand eetbuien hebben. Want een ding hebben alle dingen alle eetbuien gemeen. Iedereen haat ze.