Aan iedereen die wil stabiliseren op een gewicht onder gezond

Een zeer populaire gedachte die heerst onder mensen met een eetstoornis en ondergewicht die de strijd aangaan met hun eetstoornis en daarbij gaan aankomen is ‘ik ga aankomen, maar niet verder dan ….kg/BMI….., dan is het genoeg, dan is mijn lijf gezond genoeg, verder dan dat is niet nodig. Precies deze gedachte had ik, elke kliniekopname aan het begin van de weg omhoog.

Wat verder is niet nodig eigenlijk betekent

Ik acht de kans dat de reden dat je deze gedachte hebt erg klein dat je echt vindt dat je lichaam dit niet nodig heeft. Als dit wel zo is, lees rustig door, er volgt een behoorlijk medisch onderbouwd stuk over de voordelen van een gezond gewicht t.o.v. een net niet/bijna gezond gewicht.

Maar veel groter acht ik de kans dat dit een punt is waar jij, of beter gezegd jouw eetstoornis, toch nog de regie pakt. Oké, ik geef me gewonnen, maar die BMI 20 die jij zegt, dat doen we dus niet, ik accepteer tot BMI …. Daarmee heeft jouw eetstoornis alsnog het gevoel de regie in handen te nemen, alsnog zijn eigen grens te stellen. Maar daarmee, je raad het misschien al, geef je je eetstoornis een enorme kracht en toestemming om in stand gehouden te worden. Je behandelt namelijk niet je eetstoornis volledig, je behandelt je eetstoornis tot je lichaam de grens bereikt die jouw eetstoornis als maximum heeft gesteld, om vervolgens te zeggen, dit is mijn maximum want mijn lichaam heeft niet meer nodig. En ja je voelt je beter, het zal voelen alsof je lichaam optimaal voelt, want je vergelijkt het met hoe slecht het is geweest, je maakt jezelf wijs dat de eetstoornis gelijk heeft, dit is optimaal, hier kan je stoppen. Maar in plaats van zelf een grens te leggen, geef je eigenlijk de touwtjes terug in de handen van de eetstoornis. En het duurt vaak lang tot je inziet dat de eetstoornis de touwtjes weer overgenomen heeft.

Lang verhaal kort

Je kunt niet mentaal herstellen als je niet fysiek herstelt want om fysiek niet-hersteld te blijven moet je mentaal gedrag blijven vertonen om fysiek niet hersteld te blijven. Door jezelf een ongezond gewicht als eindlimiet te geven geef je jezelf toestemming weer naar de eetstoornis te handelen vanaf een bepaald gewicht.

Gesprek met de Internist

Mijn vraag aan de internist: kan ik voor altijd net onder een gezond gewicht blijven zodat ik die stress van een gezond gewicht niet meer hoef aan te gaan? Gaf de volgende reactie. Hij keek me aan, bestudeerde mijn gezicht, lachte ingetogen en vroeg toen, meen je dit nu serieus? In het oog van de arts is het dus zo’n absurde vraag, dat hij even van zijn stuk gebracht was of ik überhaupt serieus was. Daarna zei hij met een stalen gezicht: JA, om te herstellen moet je aankomen tot in de range van een gezond gewicht en dan wat er bij jou past om:

• Lichamelijk gezond te zijn
• Je echt gezond te voelen zonder jezelf voor de gek te hoeven houden
• Ooit echt te herstellen van je eetstoornis
• Ooit een zwangerschap aan te kunnen
• Ooit weer zo te kunnen nadenken als hoe jou hersenen optimaal zouden kunnen nadenken, tezamen met het terugkrijgen van alle cognitieve functies die je bewust of onbewust bent verloren
• Om niet een verhoogd risico te hebben op een spontaan overlijden

Globaal gezien is het laatste beetje aankomen, hetgeen zo veel meer kosten dan baten te hebben, dus toch zo veel belangrijker.

Gezonheidswinst per lichaamsfunctie/orgaan

Brein

Wanneer het lichaam ondervoed raakt, raakt het brein atrofisch. Dit betekent dat er letterlijk hersenmassa verdwijnt, ofwel je lijf eet stukken van je brein op. Bij ernstig ondergewicht wordt dit verlies geschat op 30%, maar dit is uiteraard enorm afhankelijk van de persoon en de omstandigheden. Kon jij vroeger heel goed boeken lezen, maar lukt dat nu totaal niet meer? Dit is de oorzaak. Net zoals dat het de oorzaak is/kan zijn van geheugenproblemen, concentratieproblemen, vertekend zelfbeeld, vertekend lichaamsbeeld, verminderde alertheid, evenwichtsstoornissen, slaapstoornissen, mentale energie, verstoorde emotieverwerking, zintuigstoornissen, verminderd adequaat denkvermogen, sombere stemming. Kortom, de gehele functie van de hersenen wordt slechter, net afhankelijk van welk stukje ‘toevallig’ wordt opgegeten.

Er kan iets van verbetering optreden tijdens een ondergewicht maar verbeterde voedingstoestand, maar de snellere verbetering zet zich pas in, ruim na het lichaam weer gezond is. Het duurt zelfs 1,5-2 jaar na het verkrijgen van een gezond evenwicht voordat de atrofie niet meer zichtbaar is op de CT-scan (voordat de arts geen gatenkaas meer ziet in jouw hersenplaatje). Gelukkig gaan de klachten wel sneller weg. Maar iemand met een gezond gewicht heeft wel een optimalere hersenfunctie dan iemand met een (netaan) ondergewicht, hoe goed de voedingstoestand ook is.

Spierkracht

De spieren zijn bij afvallen naar ondergewicht of afvallen op een ongezonde manier enorm afgenomen in omtrek (atrofisch net als de brein). Dit komt doordat bij het te weinig nuttigen van voeding er suiker gemaakt wordt uit eiwitten, die worden gehaald uit de spieren. Je hebt dus letterlijk je spieren verbrand om in leven te blijven, met als gevolg, minder spieren. Naast skeletspieren heb je ook orgaanspieren. De skeletspieren zijn de spieren die je gebruikt voor bewegen, de spieren die je ziet, de spieren die je traint met sporten. Die spieren zie je kleiner worden en de spierkracht voel je afnemen. Maar dit is slecht vervelend. Werkelijke probleem sis de atrofie van de orgaanspieren en dan met name van het hart. Het is je waarschijnlijk niet onbekend dat je hartslagritme afneemt. Maar dat is niet het enige. Het hart is ook verminderd in staat om te reageren op stress. Als je bloeddruk bijvoorbeeld laag wordt (ziekzijn, warm weer, onder de douche) kan het hart simpelweg niet compenseren, resultaat, je valt flauw. Maar je hart probeert wel door te gaan en te corrigeren waar het kan. Gaat constant tegen zijn eigen grens aan. Dit is niet zonder risico. Hier gaan mensen aan dood. Het hart kan stoppen. Het is een keer overwerkt, en dan stopt het, dan stopt jouw leven.

Botmassa

Een heel ingewikkeld verhaal over hormonen leidt uiteindelijk tot de afname van botmassa, ofwel osteoporose. Deze zelfde hormoonafwijkingen zorgen voor het stoppen van de menstruatie. Een indicatie voor de aanwezigheid van osteoporose is de hoeveelheid calcium in je bloed. Calcium zit namelijk opgeslagen in de botten. Wanneer die afbreken, komt dit calcium vrij in het bloed. Om dit echt te controleren kan een arts een DEXA-scan laten maken. Dit is een symptoom die helaas niet zal verbeteren MAAR het is wel te stoppen. En zo lang jij ondergewicht hebt, blijft de botmassa afnemen. Gevolgen, de kans op botbreuken wordt steeds groter. In eerste instantie bij trauma (ongelukjes, onhandigheden), maar bij verergering ook spontaan, zonder aanleiding. Dit levert heel veel ellende op, heel veel pijn op en is onomkeerbaar.

Suiker in het bloed

De glucosespiegel (hoeveelheid suiker in het bloed) corrigeert heel snel wanneer je weer voldoende doorvoed bent, ook met enorme ondervoeding. Ohhhhhhhh, denk je nu, geen enkel probleem dus, fout, fout, fout. Want doordat je lichaam gewend is aan een tekort aan glucose, blijft het lange tijd een overschot aan insuline door de pancreas produceren (in het normaal Nederlands: de alvleesklier maakt insuline, een sleutelstof die ervoor zorgt dat glucose vanuit je bloed kan worden binnengelaten in je cellen, waar het gebruikt kan worden als energiebron). Hierdoor kun je alsnog spontane, snelle glucosedalingen in het bloed krijgen, ook als je juist net ruim genoeg gegeten hebt.

Een andere reden dat je alsnog kans hebt op hypoglycaemie (te lage suikerwaarde in het bloed) is dat het lichaam nog geen gebruik kan maken van gluconeogenese in perioden van tekorten. Dit is het maken van nieuwe suiker uit een opslag van glycogeen, op suiker lijkende stofjes die uit voorzorg worden opgeslagen in de lever. Echter, die opslag wordt pas aangemaakt wanneer je lichaam voldoende is aangekomen dat het zijn tekorten heeft aangevuld, dus als je je gezonde gewicht hebt bereikt. Tot je dat gewicht hebt bereikt betekent suiker op=suiker op, want er is dus geen reserve. Hypoglycaemiën blijven een probleem, ook als je wel genoeg eet en wel bijna gezond bent, want ieder mens eet weleens een periode niet vanuit planning, en doet daarbij aanspraak op zijn reservepotje. Maar dan moet je die wel hebben

Fitheid en energiek gevoel

Je huidige gevoel van energie is zo veel beter omdat je een aanzienlijke gezondheidswinst hebt behaald en in energie merk je dat heel snel en duidelijk terug. De mens is geneigd om te vergelijken met het meest recente beeld, die is super slecht, dus nu is goed. Maar als je echt een gezond gewicht hebt, zal je energie verbeteren, naar een level waar je nu geen voorstelling hebt. Maar echt, je energie is pas optimaal bij een echt gezond lichaam, wat je nu ook denkt.

Bij aankomen kan je ook het gevoel hebben van een energie-overload. Alsof je zo veel energie hebt dat je nauwelijks nog weet wat je ermee aan moet. Wat de internist hierover zegt:

• Dit gevoel is foutief en waarschijnlijk een mentale compensatie van extreem energietekort
• Wordt enorm versterkt door slaaptekort
• Bij aankomen is het verschil tussen bijna geen energie en een heel klein beetje energie zo extreem groot dat het kleine beetje energie als te veel/een overload kan voelen, ondanks dat dit energieniveau extreem laag is. Dit is een soort mechanisme van jouw hersenen om tegen jouw lichaam te zeggen, dit is de kans, ga op zoek naar voeding, nu kun je, zodat je zo gauw je weer instort een voorraadje hebt (pure evolutionaire overlevingsmechanismen).

Kouwelijkheid

De kouwelijkheid zal waarschijnlijk tijdens het aankomen omzetten in een gevoel van onprettige warmte. Echter, dit is net als energielevel, een foutief signaal door het grote verschil tussen helemaal geen verbranding voor warmte en een heel klein beetje. Echter, hier zal je lijf aan wennen, waarna je de kouwelijkheid waarschijnlijk weer zal gaan ervaren zo lang je in ondergewicht blijft. Je hebt namelijk gewoon een beschermingslaagje minder en een lagere verbranding, leidend tot letterlijk minder warmte.

Doorbloeding

Bij ondergewicht is de doorbloeding van het lichaam slecht. Vooral de acra (handen, voeten, neus) zijn slecht. Dit zie je bijvoorbeeld aan dode vingers/tenen of een pijnlijke neus bij kou. Deze slechte doorbloeding kan ook leiden tot decubitus (doorligplekken), ja echt, die vieze wonden die bedlegerige opa’s in het bejaardentehuis hebben. En denk je nu, ach dat zijn uitzonderingen, ik heb ze en ze gehad, het is echt een ding, zeer pijnlijk, stinkend en slecht genezend. De doorbloeding normaliseert ongeveer liniair met de toename van gewicht. Dit betekent dat hoe meer jij een gezond gewicht nadert, hoe meer jouw doorbloeding verbetert. Je blauwe/grauwe kleur verdwijnt, je bloeddruk wordt minder/niet langer een probleem en decubitus blijft een woord waarvan jij de betekenis niet kent.

Honger-verzadigingsgevoel

Bij veel mensen met een eetstoornis is het honger-verzadigingsgevoel aangetast. Of het nu is dat je geen trek meer ervaart, heel veel trek ervaart, altijd vol zit of juist nooit het signaal krijgt dat je vol zit, het is allemaal het gevolg van onder andere een verstoring van het hormoon leptine. En de huishouding hiervan zal normaliseren, maar dit duurt heel lang. Bij sommigen maanden, bij sommigen jaren.

Sommigen mensen met een eetstoornis zitten heel snel vol. Een gedachte die dat bij mij opriep was: mijn lichaam geeft toch aan dat het genoeg is, dan is het toch genoeg. Maar nee, na langere periode van tekorten kun je hier gewoonweg niet op varen. Niet alleen door leptine, maar ook door het krimpen van de maag, de spanning die het eten oplevert en de vertraagde maaglediging die ontstaat door braken. Kortom, je kunt wat volgevoel betreft simpelweg je lichaam niet meer vertrouwen.

Als je na een lange tijd van eetbuien geen volgevoel meer ervaart, ook dat is echt heel normaal. Ook door leptine, maar ook omdat jouw maag gewend is aan grote porties in een keer. Hierdoor is de maag opgerekt. Daarbij is er een grote kans dat jij een vol gevoel bent gaan associëren met een propenpropenpropenproperkannietsmeerbijgevoel. Je moet echt opnieuw gaan leren hoe een hongergevoel voelt.

Maar de maat van je maag zal herstellen. Je leptinegehalte zal herstellen. Je maaglediging zal in de meeste gevallen herstellen. Uiteindelijk kan je gewoon weer vertrouwen op het signaal van je lijf. Maar dat duurt gewoon echt een hele tijd. En tot die tijd zal je moeten eten op je eigen verstand of op het verstand van de arts of diëtist.

Lichaamsbeeld

Vertekend lichaamsbeeld is en blijft een ding. Mentaal maar ook door aantasting van de temporaalkwab, een bepaald gebied in je hersenen, die letterlijk een vertekend beeld van jezelf laat zien. Dit is zonder enorm uit te wijden over de studies erachter, zelfs aan te wakkeren bij muizen en blinden. Zelfs als jij denkt, ik vind mezelf niet dik, ik heb geen vertekend lichaamsbeeld (meer). Zelfs dan is de kans groot dat je die wel hebt. Ter vergelijking, ik vind mezelf niet dik, ik vind mezelf dun, ik heb dus geen vertekend lichaamsbeeld? Zeker wel want ik zie nog altijd geen graadmagere anorex, en feitelijk gezien ben ik die helaas fysiek wel. Je hoeft geen walvis in de spiegel te zien om een vertekend lichaamsbeeld te hebben.

EN je hoeft ook geen ondergewicht te hebben voor een vertekend lichaamsbeeld. Onvrede over hoe je eruitziet kan zeker ook uit een vertekend lichaamsbeeld komen wanneer je wel een gezond gewicht hebt. Er zijn zelfs studies waarin mens met obesitas een vertekend lichaamsbeeld vertonen. Maar welke kant op dan, nou dat ligt aan hun ideaalbeeld. Een Amerikaanse studie die Obesen onderzocht die als ideaalbeeld hadden enorm dik te zijn, zagen zichzelf dunner, de meeste studies onderzoeken obesen die liever een normaal gewicht zouden hebben en daarbij zien obesen zichzelf vaak dikker, zeker wanneer zij recent zijn afgevallen. Maar dit fenomeen is ook zichtbaar mensen met een gezond gewicht die 10 kg aankomen en nog altijd een gezond gewicht houden. Een deel van hun blijft zichzelf zien als zichzelf met 10 kg minder. Een verstoord zelfbeeld is dus echt niet zo uitzonderlijk als dat het lijkt en hoeft ook echt niet zo extreem te zijn als ik ben graatmager maar ik zie een walvis.

Conclusies die ik trek uit dit kleine literatuuronderzoek en gesprek met de professional

• Aankomen tot een gezond gewicht geeft enorm veel gezondheidswinst ten opzichte van een (net)niet gezond gewicht.
• Naast fysieke klachten die niet zullen verdwijnen als je ondergewicht in stand houdt, kun je mentaal ook echt niet genezen van de eetstoornis, omdat ondergewicht in stand houden letterlijk handelen naar eetstoornis is en daarmee eetstoornis herstel in de weg staat.
• Eigen winst die ik haal uit het schrijven van deze blog: mijn gewicht is meer afwijkend dan ik mezelf wijsmaak, het zou zo goed voor mijn gezondheid en welzijn zijn om aan te komen.
• De echte vraag is niet ‘is er nog wel voldoende gezondheidswinst om door te gaan met aankomen’ maar vind ik voldoende motivatie om de zware weg van gewichtsherstel en mentale struggle die daarbij hoort aan te willen/kunnen gaan EN durf ik het aan om echt afscheid van de eetstoornis te nemen, ook van het laatste maar hele relevante beetje.